3. ТЕЛЕВИДЕНИЕНИН СОЦИАЛДЫК ФУНКЦИЯЛАРЫ

 

Телевидениенин массалык-маалымат каражаттарынын башка түрлөрүнөн айырмалап турган,  жогоруда каралган  өзүнө гана таандык болгон – жеткиликтүүлүгү, экрандуулугу жана симультанттулугу ж.б. касиеттеринен улам анын социалдык  – маалыматтык, маданий-агартуучулук, интегративдүүлүк,  уюштуруучулук жана рекреативдик ж.б. негизги  функциялары пайда болот. Бирок, бул функциялар кандайдыр идеологиялык жүктү аркалайт жана ал идеологияга  негизделген жашоо образын тейлейт.

Маалыматтык функциясы. Адамдар дайым маалыматка муктаж болгондуктан массалык-маалымат каражаттары ал  муктаждыкты  канааттандыруу үчүн кызмат кылат. Бул кызмат негизинен  коомдук жашоонун экономикалык, саясий жана социалдык сфераларындагы маалыматтарды тейлөөгө багытталат.

Телевидение  журналистиканын башка  тармактарына  караганда маалыматты толугураак, тезирээк, ынанымдуурак жана тыгызыраак эмоцияда жеткире алганына карабай, коммунистик режимде башка маалымат каражаттарындай эле мамлекет тарабынан регламенттелген жана цензуранын көзөмөлүндөгү маалыматты гана бере алган. Ал эми капиталисттик системадагы телевиденин маалыматтык функциясы негизинен экономикалык жана аны тейлеген саясий маалыматтарды гана алдыга чыгарып, аларды гана тейлейт.  Ошондон улам, телевизиондук мекеменин эфирдик чарчысынын негизин көбүнесе маалымат кызматтары түзүп, калган көрсөтүүлөр убакытты толтуруучу компоненттерге айланып калат.

Маданий агартуучулук функциясы. Телевизиондук программадагы  көркөм, даректүү, илимий-популярдуу, мультипликациялык фильмдер, спектакльдер, маданий мекемелер жана концерттер кандайдыр бир деңгээлде адамды маданиятка жетелейт. Маданият  идеологиянын туундусу катары   коомго мамлекет   тарабынан таңууланат.

Коммунистик режим журналистиканы, анын ичинде телевидениенин да агартуучулук функциясын – калктын калың катмарын илимий атеизмге негизделген философиялык дүйнө таанымга, социалисттик өндүрүш системасына жана анын идеологиялык негизин  жайылтууга багыттаган эле.

Ал эми кайра куруу менен башталган рынок экономикасындагы телевидение  -агартуучулук функциясын капиталисттик катнаштарды, укуктук мамилелерди жана эркиндик алкактарын үйрөтүүгө багытталды. Эки формациянын  алмашуусундагы  баалуулуктардын кескин өзгөрүүсү телевидениенин агартуучулук функциясын шарттап турган  чыгармалардын сапатына  таасирин тийгизбей койгон жок. Натыйжада экрандагы продукция толугу менен экономикалык катнаштарды түшүндүргөн жана ага үгүттөгөн долбоорлордон турду.

Интегративдүүлүк функциясы. Интеграция (лат. integrum – бүтүн,  integratio -толуктоо), бүгүнкү мааниси – дүйнө, өлкө жана регион аймагындагы саясий, экономикалык, мамлекеттик жана коомдук структуралардын биригүүсү, уюшуусу.

Ар кайсы массалык маалымат каражаты  коомдук жашоону кандайдыр бир нукка бурууга,  тартиптөөгө аракеттенет. Телевизорун  токко сайган  телекөрүүчү экранындагы окуяга тиешелүүлүгүн сезет жана андагы  багыттамага алдын ала даяр.  Ушундан улам Телевидение идеологиялык каражат катары  коомдук баалуулуктарды түзүп, аны бекемдөө, б.а. коомду башкаруу проблемалары пайда болот. Бир караганда коомдук жашоону экономика – рыноктук мамилелер тартиптегендей болгону менен, анын таңуулаган тартиби  али улуттук менталитетти өзүнө толук каратканы алы жетпегендей. Натыйжада коомдук мамилелерде экиленүү стереотиптери  – улуттук өзгөчөлүктөрдүн (меймандостук, колу ачыктык, кечиридүүлүк, тууганчылык ж.б.)  жаңы шарт менен конфликттери пайда боло баштады.

Анын үстүнө  көп улуттуу региондордо капиталисттик системага мүнөздүү болгон экономикалык адилетсиздиктен улам  улут аралык конфликттерге шарт түзүлө баштады. Ички жана тышкы миграциянын  күн сайын күч алганынан, калктын ишке жарамдуу бөлүгү жер-жерлерден конуш которуп жатты.  Ушул сымал проблемалардан  эл чарбасы  ого бетер оорлошо берди. Ушундай жагдайда  Телевидениенин интегратидүүлүгү калты мамлекеттик бүтүндүккө, улуттук жана демографиялык коопсуздукка багытталуусу зарыл жана Телевидениенин бул функциясын туура иштетүү менен гана коомдук коопсуздукту кармап турууга болот.

Уюштуруучулук функциясы. Телевидениенин  бул функциясы  ар кандай масштабдагы мекемелерде (телемарафондор, кайрымдуулук акцияларында) байкалат. Т.а. телевидени жогорудагы  мекемелерди жана аземдерди уюштуруп гана калбастан ал мекемелерден алынчу пайдаларды да багыттоочу болуп эсептелет.

Рекреативдүүлүк функциясы. Рекреа́ция (лат. recreatio — кайра тургузуу) — ден-соолугу чың, бирок  чарчаган адамдын жумушка жөндөмдүүлүгүн кайра калыбына келтирүүгө багытталган эс алдыруучу иш чаралардын комплекси. СССР убагында рекреация деп жумушчулардын ден-соолугун калыбына келтирчү атайын курорттук-санаториялык мекемелерди аташчу. Адамдын  кубатын  калыптандыруу, чыңалуусун азайтууга багытталган долбоорлор алгач журналистикага анчейин деле тиешеси жоктой көрүнчү, бирок, бул функция акыркы учурларда телевидениенин доминанттарына айланып баратат. Болгондо да телевизиондук сериалдар, концерттик, спорттук  жана ар кандай аземдер, акыркы мезгилде пайда боло баштаган релити-шоу, ж.б. долбоорлор адамдардын эс алуусуна багытталып, андан алынган киреше  башка функцияларын алынчу каражатка караганда анчейин чоң көлөмдү түзөт.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *