4. ТЕЛЕВИДЕНИЕНИН НЕГИЗГИ ӨЗГӨЧӨЛҮГҮ

 

Акыркы учурда «Телевидение искусствобу же маалымат каражатыбы?»- деген талаштар жүрө баштады. Ким кандай баа бербесин, Телевидение журналисттер үчүн биринчи кезекте  массалык маалымат каражаты. Ошондуктан анын өзгөчөлүгү да комплекстүү изилденүүсү зарыл.

Айтмакчы, театр  искусствосу дүңгүрөй баштаганда жазуучулар. «Эми китеп окулбай калат», – деп кайгырышкан экен. Кинематограф  чыкканда «театрга эл келбейт»,- деп театралдар күйлүгүшүптүр. Ал эми Телевидение пайда болгондо  «кино жоголот»- дешкен экен. Бирок, тетирисинче Телевидение өнүккөн сайын миллиондогон  китептер окулуп, театрларга ого бетер билет табылбайт, ал эми кинолор дагы эле дүңгүрөгөнү дүңгүрөгөн. Анткени, Телевидение  коомду тейлөөгө багытталгандыктан, китепти, театрды, кинону сүрүп чыкмак тургай, аны өнүктүрүүгө өзү муктаж. Бул анын негизги өзгөчөлүгү.

Ошондой эле телевизиондук  өндүрүш басма сөздөн (прессадан)  айырмаланып,  продукцияны (телевизиондук көрсөтүүнү)  даярдоо, аны  эфирге чыгаруучу (көрсөтүүчү) компаниялардан  жана даяр продукцияны (толкундар, кабель, интернет ж.б. аркылуу) таратуучу бирикмелеринен турат.

Телевизиондук  продукцияны өндүрүүгө түздөн түз (уюштуруу, тасмага тартуу жана монтаждоо ж.б.) багытталган ишканаларды – өндүрүштүк  бирикмелер деп айтса болот. Мисалы, ал бирикмелер  чет элдик телеканалдарда «produktion» студиялары (орусияда  «ВиД», «Арена ТВ», «ВоенТВ» ж.б.) деп аталат. Алар  телевизиондук долбоорду өз каражаттарынын, гранттык чегеримдердин, спонсордук ж.б.  инвестициялардын эсебинен өндүрүшөт    жана көрсөтүүчү компанияларга (ОРТ, ВГТРК, НТВ,СТС ж.б.) ар кандай келишимдер менен сунуштайт. Өндүрүшкө кеткен чыгымдан ашканы студиянын кирешеси болуп эсептелет.

Ал эми көрсөтүүчү компаниялар сатып алынган продукцияны алдын ала жарыялап, экранга эл жыйган соң, анын ичине рекламаларды жайгаштырып киреше табат. Мисалы, «Поле чудес» шоусунун ичинде көрсөтүлгөн рекламанын баасы орточо 15 000 $ га чейин жетет. Бул акча долбоорду өндүргөн «produktion»  (АОЗТ «ВиД») компаниянын таза кирешеси. Бирок, ошол эле учурда, көрсөтүүчү компаниянын  да өзү чыгарган көрсөтүүлөрү болот. Мисалы, ВГТРК таңкы  жана жаңылыктар программаларын өз күчү менен өндүрөт.

Өндүрүлгөн телевизиондук  программа калкка атайын мекемелер аркылуу жайылат. Ал мекемелер программалардын өлкөнүн бардык аймактарына  жетип туруусун трансляторлор же спутник системасы менен камсыз кылат. Адатта, мындай мекемелер стратегиялык мааниге ээ болгондуктан, мамлекеттин менчигинде болот.

Кыргыз телевизиондук практикасында үстүртөн караганда үч тармак бөлүнгөндөй көрүнгөнү менен реалдуу шартта «produktion»  студиялары өз алдынча иштеп кете алчу рекламалык базар начар. Ошондуктан көбүнесе «produktion» студиялардын аты гана болбосо чыгарган продукциясы жокко эсе. Дээрлик бүт көрсөтүүлөр мамлекеттик жана башка каналдардын өз күчү менен гана чыгып келет. Бирок, даяр продукцияны таратуучу республикадагы жалгыз мекеменин («Кыргызтелеком», РПО МТР) контролдук пакети мамлекетке караштуу.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *